Heb ik je aandacht?
Heb jij dat nou ook?
Dat je altijd eerst even door het raam kijkt, of een kroeg of restaurant wel lekker gezellig is? Dat je een nieuw liedje op de radio al na enkele seconden de nek omdraait? Dat je alleen op basis van een foto al een inschatting maakt of iemand leuk is?
Ik heb dat. Nou durf ik niet namens jou te spreken, maar jij hebt dat ook. Onze eerste indrukken zijn vaak blijvend en bepalend, of je nou kennismaakt met je nieuwe buren, een nieuwe stad of een nieuw pak koekjes in de supermarkt.
Nog steeds aan het lezen? Gelukkig! Dan ben ik geslaagd voor de test.
De wetten van de eerste indruk
Want de wetten van de eerste indruk gaan net zo goed op voor brieven, nieuwsberichten en verhalen. Na de eerste zin of de eerste alinea beginnen we (onbewust) al te evalueren. Boeit het me? Ben ik getriggerd? Of besteed ik mijn kostbare tijd, drukdrukdruk, liever aan iets anders?
Gelukkig is onze eerste indruk, zo onderzochten wetenschappers, vaak de juiste. Maar misschien heb jij ook al weleens ervaren dat van die knusse, ‘authentieke’ restaurantjes vreselijk eten kunnen serveren. En andersom is het ook goed mogelijk dat een inhoudelijk goede en belangrijke tekst van jou amper gelezen wordt, simpelweg omdat het niet ‘klikte’ bij die eerste kennismaking.
Alles onder controle
Zoals winkels, steden en mensen werk maken van hun eerste indruk, zo moeten we dat ook met onze teksten doen. Die eerste zinnen zijn je proppers, maar dan liever zonder dat opdringerige. Ze lokken lezers jouw verhaal in. En verdienen daarom wat meer aandacht en denkkracht dan de gemiddelde zin in je tekst.
Het voordeel van een geschreven eerste kennismaking is dat we, in tegenstelling tot bij bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek, alles onder controle hebben. We bepalen precies wat de lezer onder ogen krijgt. Het nadeel is dat die controle vooral de perfectionisten onder ons nogal wat stress kan bezorgen.
Daarom beperk ik me, wat mijn tips betreft, enkel tot een paar ‘gemakkelijke’ basisregels.
Schrijf je een nieuwsbericht of een informerende brief?
Verwerk alles dat voor de ontvanger van belang is, op een begrijpelijke wijze, in de eerste zinnen. Je lezer moet na de eerste alinea al af kunnen haken, en toch de boodschap hebben meegekregen. Denk bij het schrijven vanuit het perspectief van de lezers. Wat is voor hen belangrijk en interessant om te lezen?
Schrijf je een verhaal?
Vergeet dan alles wat in de alinea hierboven staat. En volg deze stappen:
- In eerste instantie gaat het er vooral om een aantal zaken niét te doen. Geen opsomming van droge feiten. Geen eindeloos lange zinnen. Geen ingewikkelde (beleids)termen, of in elk geval zo min mogelijk. Geen samenvatting van je volledige verhaal. Als je je lezers niet afschrikt met je eerste zinnen, ben je al halverwege.
- Om lezers echt te verleiden, moet je ze nieuwsgierig maken. Het mooie én moeilijke van dit onderdeel is dat de mogelijkheden eindeloos zijn. Je kunt lezers raken of vermaken met een anekdote, ze verrassen met een weetje, ze prikkelen met een stelling of betrekken met een vraag (zoals hierboven). Om jouw begin te bepalen kun je bijvoorbeeld bedenken over welk onderdeel van het onderwerp je met (gepast) enthousiasme kan vertellen aan de keukentafel, op een verjaardag of in de kroeg. Vaak zijn dit ook goede onderwerpen voor eerste zinnen.
- Heb je echt meer houvast nodig? Probeer dan eens het volgende trucje:
Begin de zin met: ‘Met xxx is het een vreemd geval.’
Beschrijf waarom het met xxx een vreemd geval is.
Schrap de zin: ‘Met xxx is het een vreemd geval.’ - Maak het niet te moeilijk voor jezelf. Blijf niet zoeken naar die ene perfecte opening. Er zijn ook eindeloos veel zinnen goed, of tenminste goed genoeg. Zolang je je bewust bent van het belang en de functie van je eerste alinea, rolt er al snel iets moois uit je pen.
