Meer dan een leuk stukkie tikken

Natuurlijk word ik blij als een geïnterviewde mailt dat hij mijn tekst mooi vindt. Of als ik van een opdrachtgever te horen krijg dat ‘mijn’ intranetverhaal al door 5000 lezers is aangeklikt. Maar het allermooist is het, als blijkt dat je nog iets méér hebt betekend. Zoals laatst, toen ik een mail kreeg van twee vrouwen die ik heb geïnterviewd. ‘De zes overtuigingen die je uit onze woordenbrij gedestilleerd hebt, gaan we vanaf nu actief uitdragen, dus je ordening heeft ook erg geholpen bij onze eigen gedachtenvorming.’ Kijk, dan doe je toch iets meer dan alleen een leuk stukkie tikken.

Ik gooide het eens op bij mijn schrijfcollega’s en blijkbaar hebben we allemaal wel zulke ervaringen. Mensen die na afloop laten weten dat het artikel ze heeft geholpen hun gedachten te structureren. Of die na een kwartier uitloop in het interview zeggen: ‘Wacht, ik app mijn volgende afspraak even dat ik later kom, laten we doorpraten. Dit is nuttig.’ Kennelijk kunnen wij als tekstschrijvers een geïnterviewde echt helpen. Is het voor de interviewkandidaat een interventie op zich. Maar waar zit dat ‘m nou in? Een paar dingen schieten mij te binnen.

Middelpunt van de belangstelling
Hoe vaak krijg je nou de kans om in een vraaggesprek volledig in het middelpunt van de belangstelling te staan? Om iemand drie kwartier de oren van het lijf te praten, terwijl je gesprekspartner je een spiegel voorhoudt, aanmoedigt, prikkelt en uit de tent lokt? Iemand die het gesprek niet overneemt met zijn eigen verhalen, maar jou drie keer dezelfde vraag op een andere manier stelt, waardoor je op andere associaties en verbanden komt? Een interview is een mooi podium waarop de geïnterviewde even ongegeneerd kan soleren.

Dieper graven in jezelf
Door vragen te stellen, dagen we de geïnterviewde uit om dieper in zichzelf te graven of om vanuit andere perspectieven naar iets te kijken. Bijvoorbeeld met de blik van een ultrakritische lezer, of vanuit het kennisniveau van de buitenstaander. Daardoor kan iemand tot nieuwe inzichten komen. Het grappige is: het zijn inzichten die uit diezelfde persoon komen. Wij kauwen het niet voor. Het is wijsheid die diegene al in zich had, maar die nog even moest worden aangeboord.

Veilige omgeving
Wat ik mooi vind aan schrijven in opdracht, is dat ik als bedrijfsjournalist aan dezelfde kant sta als degene die ik interview. Ik probeer de boodschap van de persoon zo goed mogelijk voor het voetlicht te brengen. Ja, ik stel kritische vragen en ja, ik speel soms advocaat van de duivel, maar in het gesprek mag de geïnterviewde alles eruit gooien. En er soms ook achteraan zeggen dat wat hij net zei misschien niet zo handig is voor in het artikel. Dat is allemaal prima. Het is een veilige omgeving waarin we samen het verhaal maken.

Het stuk gaat ook pas door als de geïnterviewde akkoord is. Natuurlijk zal ik voor een smeuïg artikel de uitspraken die elk willekeurig persoon had kunnen doen, links laten liggen. En natuurlijk zal ik de momenten waarop mijn gesprekspartner heel karakteristiek en uitgesproken was, willen benutten. Maar met ‘Tja Pietje, dit heb je toch echt zelf gezegd, dus ik laat het staan’, kom ik niet weg. Al zou ik het willen. Ik ben geen journalist die kan zeggen dat de geïnterviewde alleen op feitelijke onjuistheden mag controleren. Hoe frustrerend het voor mij soms ook is als iemand in ‘mijn kunstwerkje’ rommelt; dat vertrouwen draagt bij aan een veilige omgeving waarin de interviewkandidaat vrijuit kan spreken.

Schrijven is structureren en verbinden
Onze meerwaarde als tekstschrijver zit natuurlijk niet alleen in het goede gesprek tijdens het interview. Er moet uiteindelijk iets op papier komen. Ook met schrijven help je soms de ideeën van een geïnterviewde naar een hoger plan. Schrijven is slechts voor een klein deel woordenschat en taalregelkennis. Voor een wat groter deel is het: creatieve, eigenzinnige en inspirerende uitspraken uitlokken, herkennen en gebruiken. Maar ik denk dat het allergrootste deel van mijn werk bestaat uit verbanden leggen en structureren.

Als je iemand in een interview een beetje los hebt weten te krijgen van de voorbereide verhaallijnen en ingestudeerde kernboodschappen, krijg je een onsamenhangende waterval aan ervaringen, meningen, voorbeelden en gevoelens over je heen. Heerlijk. Aan de tekstschrijver de kunst om structuur aan te brengen en bruggetjes te maken. En soms ook verbanden te leggen die de geïnterviewde zelf nog niet direct gelegd had. Dat teruglezen op papier geeft helderheid. Met die helderheid maak je van een ‘leuk stukkie’ een verhaal waar de geïnterviewde mee verder kan. Verder de organisatie in of verder met het ontwikkelen van zijn plan, idee of project. Dat levert de betere bedankmailtjes op.

Ook behoefte aan een verhaal met jou in de hoofdrol? Bel Jorieke.